Isang Pambihirang Sagutan na Nag-iwan ng Malaking Katanungan sa Pelikulang Kasaysayan
Ang mundo ng pelikulang Pilipino ay muling nayanig, at hindi ito dahil sa isang blockbuster na pagbubukas, kundi dahil sa isang mainit na komprontasyon na naganap sa post-screening discussion ng isa sa pinakahihintay na historical biopics ng taon: ang Quezon. Ang pelikulang ito, na bumubuo sa huling bahagi ng Baniverse trilogy ni Direk Gerald Tarog, ay inasahang magiging isang malaking pagpupugay sa isa sa pinakamahalagang pigura ng kasaysayan ng Pilipinas, si dating Pangulong Manuel L. Quezon. Ngunit, sa halip na pagdiriwang, isang matinding tensyon ang bumalot sa venue nang biglang tumayo si Ricky Avanceña, ang direkta at apo ni Quezon, at tahasang akusahan ang mga filmmaker ng “misrepresentation” at pagbabalewala sa dangal ng kanyang lolo.
Ang Paratang: Satire at Kalokohan?
Ang insidente ay naganap noong Miyerkules, ika-22 ng Oktubre, sa isang screening na ginanap sa Makati. Habang nagaganap ang Q&A (Question and Answer) session, biglang kinuha ni Avanceña ang mikropono. Kitang-kita ang galit at pagkadismaya sa kanyang boses. Ang kanyang pangunahing paratang ay seryoso at direkta: na ang Quezon—ang pelikulang inasahang magbibigay-liwanag sa buhay ng kanyang lolo—ay isa raw lamang “satire” at “joke.”
“So, nagbi-biro ka lang pala? So joke pala ito,” diretsahang tanong ni Avanceña kay Direk Gerald Tarog.
Ang Baniverse, na sinimulan ng Heneral Luna noong 2015 at sinundan ng Goyo: Ang Batang Heneral, ay kilala sa hindi nito pagpapanggap na isang ganap na makasaysayang dokumento, bagkus ay isang historikal na interpretasyon na may layuning humanap ng ‘pagkatao’ sa likod ng mga ‘alamat’ ng mga bayani. Ngunit para kay Avanceña, ang interpretasyong ito ay lumabis na sa hangganan ng pagiging sining. Sa kanyang pananaw, ang paraan ng paglalahad ng buhay ni Quezon, na ginampanan ng aktor na si Jericho Rosales, ay naging isang porma ng pagpapatawa at, mas masahol pa, isang uri ng pagkita sa pamamagitan ng pagbaluktot sa katotohanan.
Ang Pagsingit ni Jericho: Lalo Pang Nagpa-init sa Sitwasyon
Nang tanungin ni Avanceña si Direk Tarog, kalmado namang sinagot ng direktor, “We leave that to the audience to decide if it’s something they want to process.” Isang tipikal na tugon na nagpapakita ng paggalang sa artistic freedom at sa kakayahan ng manonood na humusga. Subalit, lalong uminit ang sitwasyon nang sumingit si Jericho Rosales, ang aktor na gumanap bilang si Quezon.
Si Rosales, na kilala sa kanyang dedikasyon sa pagganap, ay nagtangkang magpaliwanag at humingi ng pag-unawa. Sa gitna ng tensyon, sinabi niya, “With all due respect sir, I understand your feelings, but this is a Q&A for our film.” Ang kanyang layunin ay pakalmahin ang apo ni Quezon at igiit na ang sesyon ay nakalaan para sa pelikula, hindi para sa isang personal na atake. Ngunit, ang kanyang pagsingit ay lalo lamang nagpainit kay Avanceña.
Sa isang seryosong tono, pinatigil ni Avanceña si Rosales, at sa harap ng maraming tao, diretsahan siyang sinabihan, “Jericho, huwag mo ganyan ha. One minute and I’m done.”
Ang matinding pag-uutos at ang pagpigil sa isang aktor, na kumakatawan sa buong produksyon, ay nagpakita ng tindi ng emosyon at galit na nararamdaman ng apo sa paraan ng paglalarawan sa kanyang lolo. Ito ay nagmistulang isang personal na rebuke na hindi inaasahan ng sinuman.
Ang Walkout at ang Akusasyon ng Misrepresentation
Matapos ang maikling pagtatalo at ang tahasang pagpigil kay Rosales, tuluyan nang inihayag ni Avanceña ang kanyang huling pahayag. Ang kanyang pinakamalaking hinaing ay ang akusasyon na kumikita raw ang mga filmmaker sa misrepresentation ng kanyang lolo. Sa kanyang paningin, hindi lamang ito simpleng pagkakamali sa kasaysayan, kundi isang sadyang pagbaluktot na may kasamang pinansyal na intensyon.
Pagkatapos nito, tuluyan nang nag-walkout si Avanceña sa venue, na nag-iwan ng isang malaking katahimikan at isang napakabigat na katanungan sa lahat ng dumalo: hanggang saan ang hangganan ng artistic freedom pagdating sa paglalarawan ng mga bayani at historical figures?
Ang Konteksto ng Quezon at ng Baniverse
Ang Quezon ay hindi lamang basta isang pelikula; ito ay bahagi ng isang serye na matagumpay na nagbigay ng panibagong buhay sa Philippine history sa mainstream cinema. Ang Heneral Luna ay nag-iwan ng malaking tatak dahil sa anti-hero na paglalarawan kay Heneral Antonio Luna, na nagpapakita ng kanyang galit, pagiging prangka, at pagiging tao. Ang tagumpay nito ay nagbigay-daan para ituloy ang Baniverse.
Ang istilo ni Direk Tarog ay kilala sa paggamit ng satirical elements, dark humor, at isang modernong lens upang talakayin ang mga isyu na matagal nang inilibing sa kasaysayan. Ito ang nagbigay-buhay sa mga dating ‘flat’ na karakter at nagtulak sa mga Pilipino na talakayin ang mga aspeto ng kasaysayan na hindi itinuro sa mga aklat.
Ngunit, ang istilong ito ay lumilitaw na siyang ugat ng kontrobersya. Para sa pamilya ng mga bayani, lalo na ang mga descendant na direktang nagdala ng pangalan at dignidad ng kanilang ninuno, ang paglalarawan na may bahid ng ‘satire’ ay maaaring makita bilang isang pagyurak sa kanilang legacy. Ang kaso ni Quezon ay masalimuot dahil ang kanyang buhay ay puno ng mga kritikal na desisyon, personal na drama, at malaking papel sa paghahanda ng bansa sa Commonwealth. Ang pelikula ay inaasahang magbibigay-liwanag sa mga panahong iyon, ngunit tila ang paraan ng paglalahad ay nag-iwan ng pait sa pamilya.
Ang Perpetual Debate: Sining Laban sa Katotohanan
Ang insidenteng ito ay nagpapaalala sa atin ng walang katapusang debate sa pagitan ng historical accuracy at artistic license. Bilang isang historical biopic, ang Quezon ay may tungkuling magbigay-galang sa mga katotohanan. Ngunit, bilang isang obra maestra ng sining, mayroon din itong kalayaan na mag-interpret, magpahiwatig, at gumamit ng dramatikong aspeto upang maabot ang madla.
Ang matinding reaksyon ni Ricky Avanceña ay isang malinaw na mensahe: para sa pamilya, hindi sapat ang artistic license kung ang kapalit ay ang dangal at wastong paglalarawan ng isang pambansang bayani.
Ang kontrobersyang ito ay tiyak na magpapalaki sa atensyon ng publiko sa pelikula. Magiging isang litmus test ito kung paano titingnan ng mga Pilipino ang kanilang kasaysayan at kung paano tatanggapin ang critical at nuanced na paglalarawan ng mga pambansang pigura. Ang tanong ay, ang kontrobersya ba ay magtutulak sa mga tao na panoorin ang pelikula para alamin ang katotohanan, o magdadala ito ng negatibong konotasyon na makaaapekto sa box office nito?
Sa huli, ang Quezon ay hindi na lamang tungkol sa buhay ni Manuel L. Quezon. Ito ay naging isang pambansang usapin tungkol sa kung paano dapat tandaan at bigyang-buhay ang mga bayani ng ating nakaraan. At sa gitna ng lahat, ang matinding pag-walkout ni Ricky Avanceña ay mananatiling isang maalab na paalala ng bigat ng kasaysayan sa balikat ng sining.