Sa gitna ng lumalalang ingay tungkol sa bilyon-bilyong pisong flood control scandal na kinasasangkutan ng ilang matataas na opisyal ng gobyerno, isang boses ang muling umalingawngaw upang magbigay ng babala at hamon sa sistema ng hustisya sa Pilipinas. Sa isang eksklusibong panayam sa programang “1ON1” ni Karen Davila, ang dating Ombudsman at Senior Associate Justice na si Conchita Carpio-Morales ay hindi nagpa-tumpik-tumpik sa paglalabas ng kanyang saloobin tungkol sa talamak na korapsyon, ang Infrastructure Corruption Investigation (ICI), at ang kinabukasan ng bansa sa ilalim ng administrasyong Marcos Jr.
Ang Katotohanan sa Likod ng Flood Control Scandal
Nang tanungin ni Davila ang kanyang reaksyon sa mga alegasyon ng anomalya sa mga proyektong flood control, inamin ni Morales na siya ay “sick and tired” na sa ganitong mga balita [01:00]. Ayon sa kanya, sa halip na mabawasan, tila lalo pang lumalala ang korapsyon sa bansa. Mula sa mga proyektong milyun-milyon lamang ang sangkot noon, bilyon-bilyon na ang pinag-uusapan ngayon, at ang nakakalungkot ay ang pagkakasangkot ng mismong mga mambabatas.
Para kay Morales, hindi ito usapin ng simpleng pagkakamali o kawalan ng kakayahan. “It’s intentional. It’s avarice. It’s greed,” matapang niyang pahayag [01:41]. Inilarawan niya ito bilang isang malalim na ugat ng korapsyon na pinatatakbo ng pagnanais para sa materyal na bagay at pera. Ang sistemang ito ay tila naging kultura na kung saan ang mga opisyal ay nagkakamot ng likod ng isa’t isa upang maprotektahan ang kani-kanilang interes [12:03].
Ang “Secret” Hearings ng ICI: Bakit may Paglilihim?
Isa sa mga pinaka-kontrobersyal na paksa sa panayam ay ang Infrastructure Corruption Investigation (ICI) na binuo ni Pangulong Marcos Jr. Inamin ni Morales na inalok siyang maging bahagi nito bilang legal representative [04:23]. Gayunpaman, hindi natuloy ang kanyang pagsali dahil sa mga kondisyong kanyang inilatag, partikular na ang pagkakaroon ng transparency.
Kinuwestiyon ni Morales kung bakit kailangang gawing sikreto ang mga hearing ng ICI. “I don’t understand why they don’t do it transparently,” aniya [03:33]. Para sa kanya, ang kawalan ng transparency ay nagdudulot ng pagdududa sa publiko. Naniniwala siya na kung ang mga korte ay bukas sa publiko, dapat ay gayundin ang mga imbestigasyong ito na may kinalaman sa pondo ng bayan. Ang katwiran ng ICI na iwasan ang “trial by publicity” ay hindi sapat na dahilan para ipagkait sa mamamayan ang katotohanan [03:42].
Ang Problema sa Office of the Ombudsman
Binigyang-diin din ni Morales ang kasalukuyang sitwasyon sa Office of the Ombudsman. Sa kasalukuyan, wala pang permanenteng Ombudsman, at ang acting status ng namumuno ay maaaring makaapekto sa integridad at kapangyarihan ng ahensya [08:28]. Binanggit din niya ang naging pag-alis sa pwesto ng dating Acting Ombudsman na si Edilberto Sandoval, na ayon sa mga bali-balita ay may kaugnayan sa pagtanggi nitong mag-isyu ng clearance nang walang tamang proseso [08:37].
Bilang isang dating namuno sa ahensyang ito, alam ni Morales ang hirap ng pangangalap ng ebidensya, lalo na kung ang mga saksi ay natatakot o ang mga respondent ay nasa ibang bansa [14:40]. Ngunit iginiit niya na kung ang namumuno ay may integridad, kakayahan, at sipag, magagawa nitong itaguyod ang hustisya kahit gaano pa kahirap ang sitwasyon [09:36].
Hustisya para sa Lahat o para sa Iilan?
Sa kanyang panunungkulan, naging kilala si Morales sa pagpapakulong sa mga matataas na opisyal, kabilang ang mga senador at maging ang mga dating presidente. Binigyang-diin niya na ang kanyang mga desisyon ay hindi kailanman naimpluwensyahan ng pagkakaibigan o kung sino ang nag-appoint sa kanya [26:36]. Maging ang kanyang relasyon sa pamilya Duterte sa pamamagitan ng affinity ay hindi naging hadlang upang gawin niya ang kanyang tungkulin nang tama [23:33].
Binatikos din niya ang tila “double standard” sa sistema ng hustisya sa Pilipinas. Ibinigay niyang halimbawa ang mga kaso kung saan ang mga makapangyarihang tao ay nakakakuha ng pabor sa korte dahil sa “humanitarian reasons,” habang ang mga karaniwang tao ay nagdurusa sa bagal ng proseso [25:01]. “We are the laughing stock of other countries because we don’t know how to enforce our law,” dagdag pa niya [11:28].
Ang Hamon sa Administrasyong Marcos Jr. at sa Kinabukasan
Sa natitirang tatlong taon ni Pangulong Marcos Jr., hinamon siya ni Morales na ipakita ang tunay na sinseridad sa pamamagitan ng paglutas sa korapsyon [32:48]. Ayon sa kanya, ang korapsyon ay maaaring hindi tuluyang maalis, ngunit maaari itong mabawasan kung ang liderato ay magpapakita ng magandang halimbawa at hindi papayag na maging “milking cow” ang mga proyekto ng gobyerno [33:13].
Sa huli, naniniwala si Morales na ang pagbabago ay dapat magsimula sa pamilya at edukasyon [34:28]. Ang paghubog ng magandang asal at integridad sa mga kabataan ang siyang magiging susi upang magkaroon ng mga susunod na lider na hindi kayang bayaran o takutin. Ang kwento ni Conchita Carpio-Morales ay isang paalala na ang tunay na kapangyarihan ay nasa paninindigan para sa katotohanan at katuwiran, anuman ang kapalit nito.