Sa gitna ng umiinit na usapin tungkol sa bilyon-bilyong pisong pondo para sa flood control projects sa Pilipinas, isang trahedya ang yumanig sa kagawaran ng Public Works and Highways. Ang balita tungkol sa pagkamatay ni DPWH Undersecretary Maria Catalina Cabral ay hindi lamang isang ordinaryong ulat ng aksidente; ito ay naging mitsa ng isang pambansang kontrobersya na nag-uugnay sa mga matataas na opisyal ng gobyerno, malawakang katiwalian, at mga kahina-hinalang galaw ng mga nasa kapangyarihan.
Ang Trahedya sa Bangin: Aksidente o Sinadya?
Ang opisyal na bersyon ng kwento ay nagsasabing nahulog si Undersecretary Cabral sa isang bangin, isang pangyayaring agad na kinuwestyon ng mga taong malapit sa kanya. Ayon sa mga ulat, si Cabral ay may matinding “phobia” o takot sa matataas na lugar. Dahil dito, maraming nagtatanong: paano ang isang taong may takot sa taas ay mapupunta sa gilid ng isang bangin hanggang sa mahulog?
Lalong naging makulay ang usapin nang lumabas ang mga larawan ni Cabral kasama ang kanyang driver bago ang insidente. Ang mga espekulasyon ay mabilis na kumalat—ito ba ay isang aksidente, pagpapakamatay, o isang planadong pagpaslang? May mga hinala na posibleng ang mga taong nasa paligid niya ay nagamit o nabayaran upang matiyak ang kanyang katahimikan. Sa gitna ng mga tanong na ito, lumabas ang balitang may hawak na “USB CCTV footage” na maaaring magbigay-linaw sa huling sandali ng Undersecretary, bagaman ito ay nananatiling misteryo sa publiko.
Ang Digmaan para sa mga Gadget
Ang pinaka-kontrobersyal na bahagi ng kwentong ito ay ang biglaang interes ng Office of the Ombudsman sa mga electronic devices ni Cabral. Sa ilalim ng direktiba ni Ombudsman Boying Remulla, iniutos ang agarang pag-secure at pagpreserba sa lahat ng cellphone, laptop, at iba pang gadget ng namayapang opisyal. Bakit napaka-importante ng mga gamit na ito?
Ayon kay Congressman Leandro Leviste ng unang distrito ng Batangas, ang mga cellphone ni Cabral ay naglalaman ng tinatawag na “listahan ng mga proponents ng DPWH insertions.” Bilang Undersecretary na humahawak sa budget preparation at infrastructure planning, si Cabral ang nakakaalam sa bawat sentimo na pumapasok at lumalabas sa ahensya, kabilang ang mga proyektong idinadaan sa public-private partnership (PPP). Ang mga digital na bakas na iniwan niya ay itinuturing na “smoking gun” na maaaring magdiin sa maraming makapangyarihang politiko sa bansa.
Ang mas nakakanginig na rebelasyon ni Leviste ay ang di-umano’y pag-hostage sa labi ni Cabral. Ayon sa mambabatas, sinabihan umano ang pamilya na hindi ilalabas ang bangkay ng Undersecretary mula sa ospital o punerarya hangga’t hindi naibibigay ang kanyang cellphone sa mga awtoridad. Ang ganitong uri ng “galawan” ay nagpapakita ng desperasyon na makuha ang ebidensya bago pa ito makarating sa maling kamay—o baka naman upang tuluyan na itong mabura.
Ang Koneksyon sa Flood Control Scandal
Hindi maitatago na ang pagkamatay ni Cabral ay naganap sa panahong mainit ang imbestigasyon sa flood control projects na nagkakahalaga ng bilyon-bilyon ngunit tila walang epekto sa nararanasang pagbaha sa bansa. Si Cabral, bilang isang technical expert at budget planner, ay nagsilbing sentro ng impormasyon.
May mga teorya na nagsasabing baka sinadya ni Cabral na magsakripisyo upang iligtas ang kanyang pamilya mula sa banta ng mga makapangyarihang tao, o di kaya naman ay nagawa na niyang ikalat ang mga sensitibong dokumento bago siya binawian ng buhay. Ang panawagan ni Attorney Rowena Guanzon ay malinaw: ang mga may alam sa katiwaliang ito ay dapat nang magsalita habang maaga pa, dahil ang pattern ng “pagkawala” ng mga saksi ay unti-unti nang nagiging malinaw.
Pulitika, Relihiyon, at ang Paghahanap sa Katotohanan
Habang nagluluksa ang bansa sa pagkamatay ng isang opisyal, hindi rin nakaligtas ang ibang isyung pampulitika. Binatikos sa video ang ilang personalidad tulad ni Speaker Martin Romualdez at ang umano’y pagkiling ng ilang miyembro ng simbahan, gaya ni Father Villanueva, na pilit na inaatake ang mga Duterte habang nananatiling tahimik sa mga alegasyon laban sa administrasyong Marcos. Ang pagkakakulong ni “Discaya” at ang pag-uugnay nito sa mga “mastermind” sa likod ng malalaking nakawan sa kaban ng bayan ay lalong nagpadilim sa imahe ng hustisya sa Pilipinas.
Ang utos para sa autopsy at DNA test kay Cabral ay tinitingnan ng iba bilang isang paraan ng “budol-budol” o panlilinlang upang kontrolin ang naratibo ng kanyang pagkamatay. Sa mundong ito ng pulitika, ang katotohanan ay madalas na nababaon kasama ng mga biktima.
Ang Hamon sa Sambayanang Pilipino
Ang kaso ni Undersecretary Maria Catalina Cabral ay isang paalala na ang pakikipaglaban sa katiwalian ay may kaakibat na panganib. Ang kanyang mga gadget, na ngayon ay nasa sentro ng imbestigasyon, ang magsasabi kung ang hustisya ba ay mananaig o kung ang mga listahan ng mga “kawatan” ay mananatiling sikreto sa ilalim ng lupa.
Hinihikayat ang publiko na huwag manahimik. Ang pagpapakalat ng impormasyon at ang pagbabantay sa mga ebidensyang ito ang tanging paraan upang matiyak na hindi mawawalan ng saysay ang buhay ng mga taong nagtangkang tumayo para sa katotohanan. Sino nga ba ang tunay na mastermind? Sino ang mga nakinabang sa bilyon-bilyong pondo na dapat sana ay para sa kaligtasan ng mga Pilipino mula sa baha? Ang sagot ay maaaring nasa isang cellphone lamang, kung ito ay hahayaang magsalita.